Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΠΟΧΗ

Γράφει ο Νίκος Σουβατζής 

       Ξεκινώντας κανείς ένα άρθρο για τη θέση που έχει η ποίηση στην εποχή μας, αναπόφευκτα πρέπει να κάνει μια μικρή, έστω πρόχειρη, αναδρομή στο παρελθόν. Τονίζω ότι αυτή η εισαγωγή  δεν είναι ιστορική μελέτη, αλλά κάποιες σημειώσεις για τη θέση της ποίησης σε παλαιότερες εποχές. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν απ' τον 19ο αιώνα. Η τυπογραφία έχει εξελιχθεί ενώ η τέχνη έχει αποδεσμευτεί σε μεγάλο βαθμό απ' τον ασφυκτικό έλεγχο της βασιλικής και εκκλησιαστικής εξουσίας. Είναι η εποχή των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων, ενώ έχει προηγηθεί ο Διαφωτισμός. Η εκπαίδευση δεν είναι ακόμα δημόσια και υποχρεωτική, ωστόσο η ανάγνωση δεν είναι πλέον προνόμιο μιας ελίτ. Παράλληλα δεν υπάρχει κινηματογράφος, ραδιόφωνο, τηλεόραση, δισκογραφία, ίντερνετ αλλά ούτε και επαγγελματικός αθλητισμός. Επομένως, αυτοί που εκείνη την εποχή ήταν αυτό που λέμε διάσημοι, ήταν οι λογοτέχνες. Επιπλέον τα ποιητικά βιβλία σε σχέση με τα μυθιστορήματα είχαν το πλεονέκτημα της πιο προσιτής τιμής, λόγω του μικρού τους όγκου, αλλά και του λιγότερου χρόνου που απαιτούσε η ανάγνωσή τους. Έτσι, ένας καλός ποιητής μπορούσε να γίνει σύντομα πολύ γνωστός και να κερδίσει αρκετά χρήματα απ' τα βιβλία του. Σε αυτό βοηθούσε και το ότι τότε τα βιβλία που εκδίδονταν ήταν πολύ λιγότερα σε σχέση με σήμερα. Αλλά ακόμα και μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα υπήρχαν ποιητές, όπως ο Ντίλαν Τόμας, που είχαν ένα πιστό και φανατικό κοινό που συνωστιζόταν για να τους ακούσει να διαβάζουν τα ποιήματά τους. Κλείνοντας αυτή τη σύντομη εισαγωγή να αναφέρω ότι μέχρι λίγες δεκαετίες πριν μια ποιητική συλλογή μπορούσε να πουλήσει 50.000 αντίτυπα. Σήμερα, δυστυχώς αυτοί οι αριθμοί είναι εξωπραγματικοί για την ποίηση.

       Ας έρθουμε στην εποχή μας. Αναμφίβολα υπάρχει ακόμα ενδιαφέρον για την ποίηση. Αδιάψευστοι μάρτυρες για αυτό είναι τα δεκάδες ποιητικά περιοδικά, οι αναρίθμητες ποιητικές ιστοσελίδες, οι ποιητικές ομάδες και εκδηλώσεις. Παράλληλα η ποίηση έχει προσαρμοστεί στις σημερινές συνθήκες και είναι παρούσα στο διαδίκτυο, ακόμα και στα κοινωνικά δίκτυα. Υπάρχει ένα κοινό που παρακολουθεί με ενδιαφέρον τα ποιητικά δρώμενα, ωστόσο αυτό που λείπει είναι η ώσμωση με την κοινωνία. Ποιητές και ποιήτριες που είναι γνωστοί στους ποιητικούς κύκλους, παραμένουν άγνωστοι για το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, ενώ τα ποιητικά βιβλία θεωρούνται αντιεμπορικά. Θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι οι ποιητές είναι κλεισμένοι στον εαυτό τους και δεν τους ενδιαφέρει η αλληλεπίδραση με την κοινωνία. Όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Η ποίηση σήμερα είναι πιο προσιτή από ποτέ. Οποιοσδήποτε μπορεί να βρει δωρεάν ποιητικές συλλογές σε ηλεκτρονική μορφή και να παρακολουθήσει ποιητικές αναγνώσεις με ελεύθερη είσοδο. Συχνά ακούμε ότι ζούμε σε μια αντιπνευματική εποχή που κυριαρχεί η εικόνα. Αυτό σε ένα βαθμό είναι αλήθεια, δεν εξηγεί όμως τη μεγάλη επιτυχία που συνεχίζει να σημειώνει η πεζογραφία με πωλήσεις εκατομμυρίων αντιτύπων.

       Σκοπός αυτού του άρθρου δεν είναι να προτείνει λύσεις ούτε να αναζητήσει αιτίες, αλλά να κάνει διαπιστώσεις. Βασική διαπίστωση λοιπόν είναι ότι η ποίηση δεν μπορεί να ξεφύγει απ' τα στενά όρια των ποιητικών κύκλων και να ανοιχτεί στην κοινωνία. Μια άλλη διαπίστωση είναι ότι υπάρχει μια προκατάληψη απέναντι στην ποίηση. Πολλοί άνθρωποι, που γενικά διαβάζουν, λένε ότι δεν μπορούν να διαβάσουν ποίηση. Πιστεύουν ότι είναι κάτι βαρύ που δεν διαβάζεται εύκολα. Αυτή η προκατάληψη οφείλεται στο ότι δεν έχουν προσπαθήσει ποτέ να διαβάσουν ποίηση. Την έχουν απορρίψει πριν τη γνωρίσουν. Το πώς μπορεί να ξεπεραστεί μια προκατάληψη είναι ένα θέμα που απαιτεί πολύ μεγάλη συζήτηση. Πάντως όπως προανέφερα η ποίηση πλέον προσφέρεται απλόχερα και είναι πιο εύκολα προσβάσιμη από ποτέ.

        Η κρίση οδήγησε πολλούς ποιητές να ξεπεράσουν την αυτοαναφορικότητα του παρελθόντος και να γράψουν για τη σύγχρονη πραγματικότητα. Για μια καθημερινότητα που πνίγει τους περισσότερους ανθρώπους. Για αμέτρητα προβλήματα που οδηγούν τους ανθρώπους που τα βιώνουν στην απόγνωση. Ίσως αυτό είναι το πρώτο βήμα για να αποκατασταθούν οι σχέσεις της ποίησης με την κοινωνία.