ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

 

Επιλογή: Ειρηναίος Μαράκης

       Στο σημερινό αφιέρωμα για την ποίηση της Τουρκοκρατίας επιλέγουμε μια ενδεικτική σειρά ποιημάτων από τον πρώτο τόμο της  Ποιητικής Ανθολογίας και τη σειρά Γνώση των εκδόσεων Μαλλιάρη. Το τρίτομο έργο που αξιοποιήθηκε για το αφιέρωμα που ακολουθεί μπορεί να είναι 44 ετών, καθώς η πρώτη έκδοση έγινε το 1976, αλλά παραμένει ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για την ελληνική ποίηση από το 1200 μέχρι το 1980 όπου κλείνει με τη νέα - τότε - γενιά ποιητών.

        Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ανθολόγοι ορίζουν την ποίηση της Τουρκοκρατίας από το 1550 έως το 1830 παρουσιάζοντας ενδεικτικά δημιουργούς όπως τον Γεώργιο Αιτωλό, τον Ρήγα Φεραίο και άλλους. Προφανώς, ο/η αναγνώστης/ρια διαβάζοντας το βιβλίο θα αντιληφθεί ότι στην ίδια περίοδο "χωρούν" ποιητές όπως οι κορυφαίοι της Επτανησιακής Σχολής Ανδρέας Κάλβος και Διονύσιος Σολωμός καθώς και ποιήματα που γράφτηκαν στα χρόνια μετά την Άλωση. Βέβαια, στο δικό μας αφιέρωμα θα σεβαστούμε την επιλογή των ανθολόγων.

 

ΠΟΙΗΜΑΤΑ

ΘΟΥΡΙΟΣ

 

Ως πότε, παλληκάρια, να ζούμεν' ς τα στενά,

Μονάχοι, σαν λεοντάρια, ' ς ταις ράχαις 'ς τα βουνά;

Σπηλιαίς να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά;

Να φεύγωμεν τον κόσμον για την πικρήν σκλαβιά;

Ν' αφίνωμεν αδέλφια, πατρίδα και γονείς,

Τους φίλους, τα παιδιά μας κ' όλους τους συγγενείς;

Καλήτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή,

Παρά σαράντα χρόνων σκλαβιά και φυλακή.

Τί σ' ωφελεί, αν ζήσης και ήσαι 'ς την σκλαβιά;

Στοχάζου πως σε ψένουν καθ' ώραν ' ς την φωτιά

Βεζίρης, Δραγουμάνος, αυθέντης κ' αν γενής,

Δουλεύεις ολ' ημέρα εις ό,τι κ' αν σ' ειπή [...]

Κτυπάτε, του τυρράνου η ρίζα να χαθή

Ν' ανάψωμεν μιαν φλόγαν εις όλην την Τουρκιάν,

Να τρέξ' από τη Βόσναν έως την Αραπιάν.

Ψηλά εις τας σημαίας σηκώστε τον σταυρόν,

Κ' ωσάν αστροπελέκια χτυπάτε τον εχθρόν.

Ποτέ μη στοχασθήτε οτ' είναι δυνατός

Καρδιοκτυπά και τρέμει σαν τον λαγόν κ' αυτός.

Τριακόσιοι Κιρζαλίδες τον έκαμαν να ιδή,

Πως δεν μπορεί με τόπια εμπρός τους να σταθή.

Λοιπόν, γιατί αργείτε; τι στέκεσθε νεκροί;

Ξυπνήστε, μην ήσθε ενάντιοι, εχθροί.

Ως οι προπάτορες μας ωρμούσαν σαν θηριά,

Για την ελευθερίαν πηδούσαν 'ς την φωτιά,

Ούτως κ' ημείς, αδέρφια, ν' αρπάξωμεν με μια

Τα όπλα, να εβγούμεν από πικρήν σκλαβιά.

Να σφάξωμεν τους λύκους, που τον ζυγόν βιαστούν,

Και Έλληνας τολμώσι σκληρά να τυραννούν.

Στερεάς και 'ς τα πελάγη να λάμψη ο σταυρός,

Να 'λθη δικαιοσύνη, να λείψη ο εχθρός

Ο κόσμος να γλυτώση από φρικτήν πληγήν,

Κ' ελεύθεροι να ζώμεν, αδέλφια, εις την γην.

 

Ρήγας Φεραίος ή Βελεστινλής (1757-1798). Το πραγματικό του όνομα ήταν Αντώνιος Κυριαζής. Οραματίστηκε την παμβαλκανική εξέγερση ενάντια στον τούρκικο ζυγό. Έργα του: Θούριος, Σχολείον των ντελικάτων εραστών κ.α.

 

ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΛΑΟΥ

 

Δεν μπορεί ανθρώπου γλώσσα

να ειπή τι συμφορές

εγεννούσαν των αρχόντων

οι κλεψιές και αδικιές

 

Ανθρωπόμορφα θηρία,

που λεγόστε χριστιανοί,

στα κεφάλια σας να πέση

όλη του Θεού η οργή.

 

Αντώνιος Μαρτελάος (Ζάκυνθος, 1754-1819). Ίδρυσε δικό του σχολείο.

 

ΚΑΡΒΟΥΝΙΑΡΗΣ ΚΑΙ ΒΑΦΕΑΣ

 

Σ' έναν βαφέα διάβηκεν ένας καρβουνιάρης

και τον βαφέα είπε τον: μαζί σου να με πάρης,

αντάμα να βρισκώμεσθεν σε μίαν συνοδίαν,

εις σπίτι να καθώμεσθεν, νάχωμεν συντροφίαν.

Και ο βαφεας είπε τον: αδύνατον να γένη,

στο σπίτι που ευρίσκομαι μουντζούρα να εμπαίνη,

οτ' όσα κάμω ν' ασπριστούν εσύ τα θες μαυρίζει,

πάντοτε με κάρβουνα θέλεις τα μαγαρίζει.

 

Επιμύθιον

 

Ο μύθος για τ' ανόμοιον λέγει πως δεν ταιριάζει

και όμοιος με όμοιον να συμπεθεριάζη.

 

Γεώργιος Αιτωλός (1525-1580) Δάσκαλος.

 

ΘΕΛΗΣΗ

 

Πλούτον δεν θέλω,

δόξα δεν θέλω,

ουτ' εξουσίαν

ποτέ καμίαν.

 

Δεν θέλω γνώσιν,

ούτε καν' τόσην,

όσ' είν' του ψύλλου

κι όσ' είν' του ξύλου.

 

Τούτες οι κρύες

οι φαντασίες,

όσο ευφραίνουν,

τόσο πικραίνουν.

 

Θέλω ειρήνην

ψυχής γαλήνην,

χορούς Ερώτων,

τρέλες και κρότον.

 

Θέλω τραγούδια,

κήπους, λουλούδια,

και χωρατάδες

στες πρασινάδες

 

Τούτα λατρεύω

τούτα ζηλεύω,

κι εις τούτ' απάνω

θέλ' ν' απεθάνω.

 

Αθανάσιος Χριστόπουλος (1772-1847).Υπήρξε ανώτερος δικαστικός. Έγραψε ποιητικά και γλωσσολογικά έργα. Πέθανε στην Τρανσυλβανία.